Met een lichte zucht kondigt de directeur van de welzijnsorganisatie het volgende agendapunt aan: de belbus. De leden van het MT weten wat er komen gaat. Altijd als het over geld of over de begroting gaat komt het gesprek onvermijdelijk op de belbus. Deze bus is een activiteit voor en door inwoners van de gemeente waarmee vrijwilligers het mogelijk maken dat ook mensen die dat niet zo makkelijk zelf kunnen regelen of betalen toch van de ene naar de andere plek in het dorp kunnen komen. Deze bus is met afstand één van de grootste posten op de welzijnsbegroting.
Steeds opnieuw komt de vraag op of het runnen van die bus nou wel of niet een wekzijnsactiviteit is: personenvervoer is toch niet onze kernactiviteit? Er is al meerdere malen geprobeerd om een vervoersbedrijf te interesseren om de activiteit over te nemen. Die zien er echter geen brood in. Voor hen is het niet rendabel en de flexibiliteit en betrokkenheid die de vrijwilligers bieden zouden zij zelfs met hogere tarieven niet kunnen evenaren. Dat roept dan weer de vraag op of dat niet ook geldt voor de welzijnsorganisatie: als een professioneel vervoersbedrijf het al niet rendabel kan uitvoeren, waar zijn wij als vrijwilligersorganisatie dan mee bezig? Zakelijk en objectief bezien is er eigenlijk geen verhaal, geen ‘business case’ voor de bus. Waarom stoppen we er niet mee en gebruiken we het geld dat vrijkomt voor andere initiatieven?
Vandaag staat deze vraag opnieuw op de agenda. Daarbij geeft de directeur aan dat hij nu toch eindelijk een keer de knoop wil doorhakken: waarom zouden we als welzijnsorganisatie doorgaan met een activiteit die veel geld kost, die eigenlijk geen kernactiviteit is en waar we minder goed in zijn dan professionele vervoersbedrijven? Daarbij moeten we moeilijke keuzes niet langer uit de weg gaan.
Na een korte stilte neemt één van de collega’s het woord. ‘We weten wat de bus kost, en ook wat die opbrengt. Misschien moeten we samen ook eens kijken wat de bus voor het dorp betekent. Ik ken veel van de mensen die van de bus gebruik maken. Zonder de bus zou hun leven een heel stuk armer zijn. Dat komt niet alleen door de bus zelf, maar vooral ook door de vrijwilligers die de bus besturen. Het zijn vertrouwde gezichten en mensen met wie zij een band hebben. Met een onbekende zouden ze er misschien voor kiezen om de rit dan maar niet te maken. De rit met de bus geeft daarmee extra kleur aan hun leven.’
De anderen zijn ineens rechtop gaan zitten en vallen haar bij. Al snel buitelen de voorbeelden van de betekenis die de bus voor het dorp en haar inwoners heeft over elkaar heen. Ze noemen de vrijwillige telefonistes die de ritten inplannen en tussendoor ook automatisch in de gaten houden hoe het met iedereen gaat. Als er een tijdje geen contact is met een inwoner die regelmatig met de bus gaat krijgen de welzijnswerkers een seintje. In de bus hoor je ook de verhalen van de mensen. Soms leidt dat weer tot nieuwe contacten en mogelijkheden. ’Vergeet ook niet wat de bus daarmee betekent voor al die vrijwilligers’ brengt een ander nog in. ‘En voor de inwoners van het dorp die door de bus dagelijks zien hoe wij binnen deze gemeenschap naar elkaar omzien’.
De directeur kijkt waarderend in de rondte. ‘Wat mooi dat we er met elkaar ook op zo’n heel andere manier naar kunnen kijken. Ik besef mij nu dat de moeilijke keuze die wij te maken hebben niet gaat over stoppen. De keuze gaat ook niet alleen over het aanbieden van betaalbaar vervoer. Het blijven werken met de belbus vraagt van ons de moedige keuze om met alle betrokkenen in gesprek te zijn en te blijven over de betekenis van de bus en van ons werk voor en met het dorp. Het is mooi dat wij hier als MT met elkaar deze betekenis ervaren, maar geldt dat ook voor de mensen over wie we het nu hebben? En voor de andere inwoners? Voor de mensen in de gemeenteraad? Voor onze toezichthouders? Eigenlijk willen we dat al deze mensen deelgenoot worden van deze ‘betekenis case’. Dat is wel even wat anders dan het steeds weer rekenen aan een business case. Wat zou daar voor nodig zijn?’
Op grond van hun verse ervaring met het beslissen over de belbus komen al direct wat gedachten op:
Taal is enorm belangrijk. Vooral de taal waarin de vraag gesteld wordt. Het gesprek begon onbewust met de vraag ‘wat is er aan de hand’. Automatisch roept dat een gesprek op over modellen, doelen en verbeterplannen. Het tweede deel van het gesprek ging over de vraag ‘wat is er gaande’. Die vraag nodigt veel meer uit om waar te nemen wat er in de tijd in wisselwerking vanuit allerlei perspectieven aan het ontstaan is. Het afgelopen jaar is deze vraag ook het uitgangspunt geworden van alle gesprekken die de medewerkers en vrijwilligers vanuit welzijn aan de andere bewoners stellen. De inzichten vanuit Positieve Gezondheid helpen om dit bredere gesprek te kunnen voeren.
Je kunt alleen weten wat er gaande is als je er bij bent en er deel van uitmaakt. Het tweede deel van het gesprek was mogelijk omdat alle MT-leden dagelijks deel uitmaken van het leven in het dorp. Een waarnemer die op grote afstand alleen de cijfers zou zien kan niet op deze manier betekenis geven aan de belbus. Vanuit die positie kan iemand overigens wel een rol spelen als ‘kritische vriend’: hoe houden jullie met elkaar kritieke (ethische) ondergrenzen in de gaten. Een voorbeeld van zo’n grens kan het thema inclusiviteit zijn: welke inwoners vallen ondanks alles nog steeds buiten de boot, en welke rol kunnen de bus, de mensen daar omheen en anderen voor hen spelen
De aard en kwaliteit van de dialoog doen er toe. Als we uitgaan van ‘wat is er aan de hand’ dan proberen we elkaar te overtuigen van ons eigen antwoord op die vraag. Door compromissen en ‘onderhandelen’ proberen we te komen tot het ‘juiste’ antwoord op die vraag. De vraag ‘wat is er gaande’ nodigt uit tot het inbrengen van alle perspectieven. We zien dit in het tweede deel van het gesprek over de belbus. Dat hoeft zeker niet altijd zo soepel te lopen als in dit voorbeeld. De vraag naar wat er gaande is kan ook leiden tot inzichten over vergrijzing van het vrijwilligersbestand. Of over de noodzaak om harde keuzes te maken binnen het gemeentelijk budget. Dat zijn dan niet langer problemen die moeten worden opgelost of aangepakt. Het zijn elementen in de ‘betekenis case’ die door de betrokkenen worden meegenomen op hun gezamenlijke zoektocht naar nieuwe volgende stappen.
Het MT beseft zich hoezeer dit inzicht nieuwe richting en focus geeft aan hun manier van kijken en beslissen. Niet alleen als het over de belbus gaat, maar over alle keuzes die zij met elkaar en hun teams de komende tijd te maken hebben. Vanuit de vraag ‘wat is er gaande’ wordt gaandeweg duidelijk wat de onschatbare betekenis van de belbus voor het sociaal-maatschappelijk weefsel van het dorp is. Een heel ander besef dan de vraag ‘stoppen of uitbesteden’ vanuit de business case zou hebben opgeleverd.
Dit is een Triple Zeven® mini-blog. Voor meer blogs en informatie over de kunst en kunde van ontknopen, ga naar onze website: www.triplezeven.nl