“Het is mooi dat steeds meer teams ons als ervaringsdeskundigen weten te vinden en dat opdrachtgevers de inzet van ervaringsdeskundigheid steeds vaker als eis stellen. Tegelijkertijd hebben wij ook het gevoel dat teams en opdrachtgevers niet altijd écht begrijpen wat wij doen en wat wij kunnen betekenen”.
Deze reflectie vormde de input van een boeiende en inspirerende kwaliteitsdialoog tussen ervaringsdeskundigen en andere collega’s die bij de begeleiding en ondersteuning van mensen met psychiatrische kwetsbaarheid betrokken zijn. Gaande het gesprek werd steeds duidelijker dat ervaringsdeskundigheid een andere kijk, een andere lens toevoegt. Waarbij de waarde vanzelfsprekend is zodra je door die lens meekijkt, terwijl die zonder deze lens onzichtbaar blijft. “Je ziet het pas als je het door hebt” zou de wijze Cruijff zeggen.
Gelukkig hebben we allemaal al wel ervaring met deze lens. Laten we dat eens onderzoeken door met elkaar door verschillende lenzen naar mijn grootvaders klok kijken (de metafoor van de drie lenzen is gebaseerd op Daniel Ofman; Inspiratie en Inzet in organisaties).
De eerste lens: de betekenis lens
Vanaf het eerste moment dat ik bij mijn grootouders kwam voelde ik mij aangetrokken tot de grote statige klok in hun hal. Ik weet nog steeds niet wat het was waardoor deze klok mij zo aansprak. Was het het rustgevende geluid van het tikken, precies in het ritme van de lange slinger? Of was het de melodie van de Westminster Chime die op ieder kwartier een maat langer werd, op het hele uur gevolgd door de slagen van de Big Ben in mijn grootvaders hal? Of was het de toewijding waarmee mijn grootvader het uursignaal van de radio gebruikte om de klok bij te stellen? Ik herinner mij nog goed hoe trots ik was toen ik op een dag op een krukje mocht staan om de klok op te winden. Het is duidelijk: de klok betekent iets voor mij.
De tweede lens: de verbindende lens
De klok maakt ook deel uit van het verhaal van mijn familie. Hij kwam in 1911 de familie binnen. De oom van mijn grootvader kreeg hem als afscheidsgeschenk. Na diens overlijden is de klok naar mijn grootvader gegaan. Waarom die naar hem ging en niet naar één van zijn eigen kinderen of kleinkinderen weten we niet. Wel weten we dat ik ontroerd en verguld was toen mijn grootmoeder na het overlijden van mijn grootvader aangaf dat het hun wens was dat ik de klok zou krijgen. In deze gift voelde ik het verhaal van mijn familie. Een verhaal dat gaat over verantwoordelijkheid, spaarzaamheid en gunning: er is geen ‘zomaar’. Kortom, de klok is ook deel van een verbindend gezamenlijk verhaal.
De derde lens: de rationele lens
De klok is ook een ding, een stuk techniek. Hij is gebouwd in 1908. Hij heeft bepaalde afmetingen. Op marktplaats kun je zien wat de waarde er van is: een paar tientjes. Over de techniek gesproken: het uurwerk is er jaren geleden mee gestopt. Reparatie kost honderden euro’s. Als ik in deze digitale tijden al een traditionele klokkenmaker zou kunnen vinden. Kortom, het is ook gewoon een klok die stuk is. Total loss: reparatie kost veel meer dan die ooit nog waard zal zijn. Dit zijn de feiten bezien vanuit logica en rationaliteit.
Eén klok, drie lenzen. Als eerste keken we door de lens van betekenis, verlangen, beleving en ervaring. Dit is een heel persoonlijke lens, nauwelijks te delen met anderen. De tweede lens is de lens van gedeelde verhalen en waarden. Verhalen en waarden die ons verbinden, maar ook afzonderen. Wie de verhalen herkent en deelt hoort er bij, de anderen zijn ‘zij’. Tenslotte keken wij ook nog door de rationele lens. De lens die feiten en cijfers ziet. Geen misverstanden, makkelijk te delen en te communiceren. Feiten zijn feiten, vaak zelfs wetenschappelijk bewezen.
In iedere situatie, bij elke keuze maken wij altijd gebruik van alle drie de lenzen. Of het nu gaat om mijn grootvaders klok of om keuzes in de zorg of in de behandeling. We zijn ons er alleen niet altijd van bewust. Vanuit de rationele lens kunnen we het makkelijkst met elkaar in gesprek. De klok is total loss, niets meer aan te doen. Een waardeloze sta-in-de-weg, gooi weg dat ding. Klinkt logisch. En toch staat-ie nog steeds prominent bij mij in huis. Is dat omdat ik mij vanuit het verhaal van mijn familie verantwoordelijk voel voor wat mij is gegund? Typisch een overweging die ontstaat door te kijken vanuit de verbindende lens van gezamenlijke verhalen die steun en houvast bieden. Maar waarom laat ik hem dan niet maken? Daar heeft de rationele lens dan weer iets mee te maken. Uiteindelijk merk ik dat in deze situatie de eerste lens voor mij alles bepalend is. Niemand mag zich met mijn keuze bemoeien zolang zij niet aansluiten bij wat de klok voor mij betekent. Bij de verlangens, behoeften en ervaringen waaraan de klok voor mij raakt. Alleen door samen met mij vanuit alle drie de lenzen naar de klok te kijken komen we tot het goede gesprek en tot wijze keuzes. In de zorg is dit nog veel belangrijker dan in dit voorbeeld van mijn grootvaders klok.
Wat leert ons dit over waardevolle zorg en de rol van ervaringsdeskundigheid daarbinnen? In de eerste plaats leert het ons dat het enorm zou helpen als iedereen die bij de zorg betrokken is bewust kijkt vanuit alle drie de lenzen waardoor wij als mens naar het leven kijken: (1) de rationele lens; (2) de verbindende lens van (al dan niet gedeelde) waarden en verhalen en (3) de lens van persoonlijke verlangens en betekenis. Om vervolgens vanuit alle drie deze lenzen met elkaar in gesprek te gaan. Nieuwsgierig naar het inzicht dat de ander meebrengt over de werkelijkheid die ik zo goed dacht te kennen.
Het betekent vooral níet dat wij onze eigen lenzen waarmee we kijken naar ‘gedeelde waarden’ en ‘persoonlijke verlangens en betekenis’ maar dicht kunnen laten omdat ‘de ervaringsdeskundige’ dit voor zijn of haar rekening neemt. De waarde van het aanvullende perspectief van ervaringsdeskundigheid kan pas werkelijk worden gehoord wanneer wij met elkaar de blik vanuit onze vertrouwde lenzen verbreden:
Onze vertrouwde rationele lens van ‘oplossen’ verbreden door te bewegen naar ‘aansluiten’. Dan wordt de keuze wat we doen met een klok die 'total loss' is ook bepaald door aan te sluiten bij mijn behoeften en bij de waarden van mijn familie.
Onze vertrouwde verbindende lens van ‘steunen’ verbreden door te bewegen naar ‘stimuleren’. Dan wordt ik niet begrensd door de waarden en verhalen vanuit mijn geschiedenis, maar geven zij steun en ruimte bij het maken van spannende keuzes vanuit een gelijkwaardig gevoel van 'samen doen'
Onze vertrouwde betekenis lens van ‘verlangen’ verbreden door te bewegen naar ‘vormgeven’. Dan blijf ik niet wachten tot het moment waarop de situatie zich verbetert maar zet ik hier en nu concrete betekenisvolle stappen die aansluiten bij wat er voor mijzelf en andere betrokken op het spel staat.
Dit is een Triple Zeven® mini-blog. Voor meer blogs en informatie over de kunst en kunde van ontknopen, ga naar onze website: www.triplezeven.nl
Comments