Het klinkt zo mooi: “de beweging maken van beheersen en oplossen naar het versterken van veerkracht”. Maar wat houd dat nou eigenlijk in en hoe doe je dat precies? Om deze vraag te beantwoorden maken we gebruik van de kennis en ervaring die jij hier zelf al over hebt. Denk eens terug aan die keer dat je dit al eens hebt meegemaakt. Waarin totaal onverwacht een doorbraak ontstond in een zorgsituatie die je kort daarvoor nog als hopeloos en onoplosbaar zag. Dit kan een behandel- of begeleidingstraject zijn, of een doorbraak in zorgsamenwerking waardoor er ineens iets gebeurde dat jarenlang onbereikbaar leek. Je kunt ook denken aan die situatie waarin wachtlijsten en personeelsgebrek de zorg dreigden te verlammen en er ineens een doorbraak ontstond door er 'out-of-the-box' naar te kijken.
Deze vraag hebben wij inmiddels aan tientallen mensen in de zorg gesteld. Mensen in heel verschillende rollen en in zeer uiteenlopende omstandigheden. Toch komt uit al hun verschillende verhalen een gezamenlijke rode draad naar voren. Een rode draad die jij misschien ook in je eigen verhaal herkent. Een rode draad waarin drie bronnen altijd lijken terug te komen: (1) persoonlijk leiderschap (IK); (2) sociale verbondenheid (WIJ) en (3) menswaardige systemen (HET).
In alle voorbeelden zien we mensen cruciale keuzes maken die de situatie bepalen. Vanuit zichzelf en tegelijkertijd dienend aan het geheel. Waarbij zij over hun eigen schaduw heen stappen. Een stap zetten die spannend en voor hen niet vanzelfsprekend is, maar wel noodzakelijk is om verder te komen. Dit is de bron van ‘persoonlijk leiderschap’. Waar zie jij dat in jouw eigen voorbeeld terug?
De volgende bron die wij altijd terug horen is die van ‘sociale verbondenheid’. Waarin het besef ontstaat dat het gezamenlijke verhaal op een doorslaggevende manier de situatie bepaalt: “zo is het nu eenmaal. Patiënten/cliënten zijn nu eenmaal zus, hulpverleners zijn nu eenmaal zo en het systeem wil nu eenmaal dat”. In alle doorbraken zien wij het verhaal kantelen van 'wij-zij' naar gezamenlijkheid en verbondenheid aan een motiverende beweging.
Tenslotte horen we in alle verhalen ook steeds opnieuw hoe systemen en structuren het verschil kunnen maken zodra zij naast hun focus op rechtmatigheid en efficiency ook vanuit menswaardigheid worden ingezet.
Wij zijn heel benieuwd hoe jij deze drie bronnen in je eigen voorbeeld herkent . . .
In situaties waarin wij veerkracht ervaren, zijn deze drie bronnen altijd en in samenhang aanwezig. Zij versterken elkaar en maken elkaar mogelijk. Zonder menswaardige systemen is er geen ruimte voor persoonlijk leiderschap, zonder een verbindend verhaal zijn er geen menswaardige systemen mogelijk. Mét elkaar zijn dit de drie bronnen van veerkracht. Samen vormen deze drie bronnen het houten bakje waarbinnen de knikker kan blijven rollen en meebewegen.
Toch is het eerder uitzondering dan regel dat we in complexe omstandigheden veerkracht kunnen ervaren. Waardoor zou dit komen? Want wij weten uit alle gesprekken dat de meeste mensen de drie bronnen van veerkracht uit eigen ervaring kennen en herkennen.
Tegelijkertijd weten we ook dat wij daarbij allemaal een natuurlijke neiging naar één, hooguit twee van deze bronnen hebben. Voor de derde bron ervaren we mogelijk zelfs een hoge mate van allergie. De één kent uit eigen ervaring de kracht van systemen, de ander ervaart vooral steun aan gemeenschappelijkheid. En een derde weet dat het vooral gaat om het volgen van je eigen koers. Alle drie zijn dit krachtige en succesvolle strategieën, die onder bepaalde omstandigheden zeer succesvol zijn.
Als de omstandigheden veranderen gaan we in eerste instantie meer van hetzelfde doen. Nog strakkere systemen, een nog groter appel op gezamenlijkheid (en het afwijzen van mensen die daar niet in passen) of een nog grote beroep op eigen kracht (bijvoorbeeld door prestatiebeloning). Maar deze beweging naar ‘meer van hetzelfde’ maakt het erger en verzwakt de veerkracht juist. Het voelt gaandeweg zoals de knikker op de stalen bal: een wankel evenwicht, je kunt nergens meer heen.
Vanuit deze eigen ervaringen kun je nu waarschijnlijk invoelen en aanvoelen wat er voor nodig is om te organiseren vanuit veerkracht. Zodat het steeds makkelijker wordt om vanuit die veerkracht op complexe situaties te reageren. Het begint met de keuze voor een motiverende beweging: het verrijken van de kracht van de eigen veerkrachtbronnen naar de breedte van alle drie de bronnen. Een beweging van systematische efficiency naar menswaardige effectiviteit; van een steunende gemeenschap naar een motiverende beweging en van krachtige individuen naar verantwoordelijke deelnemers.
Deze beweging krijgt concreet vorm in drie fasen: (1) het verbinden met alle drie de bronnen van veerkracht; (2) het draaien van de camera van de vertrouwde eigen bronnen naar de breedte van alle drie de bronnen en (3) het consequent oefenen en leren om in complexe situaties vanuit dit open en brede perspectief te handelen. Vanuit de drie bronnen die gezamenlijk onze veerkracht voeden.
Dit is een Triple Zeven® mini-blog. Voor meer blogs en informatie over de kunst en kunde van ontknopen, ga naar onze website: www.triplezeven.nl