Er wordt in de zorg heel wat afgestuurd! Indicaties bepalen welke zorg er geleverd mag worden. Tarieven bepalen hoe die zorg georganiseerd moet worden. Talloze registraties en checklists bepalen waar allemaal op gelet moet worden. Productiecijfers bepalen hoe professionals hun tijd moeten besteden en doorstroomcijfers bepalen wanneer de zorg kan worden afgerond. De zorg als een geoliede machine met gezondheid als gewenste uitkomst. Objectief, doelmatig en efficiënt.
Toch begint deze machine te haperen. In het rapport ‘Kiezen voor houdbare zorg’ geeft de WRR aan dat zelfs met alle denkbare innovaties en arbeidsmarktmaatregelen de zorg in zijn huidige vorm op den duur niet houdbaar zal zijn. Ook in de dagelijkse praktijk van dit moment is dit al voelbaar. Zorgvragers, zorgprofessionals en beleidsmakers geven aan dat het tijd is voor keuzes. Keuzes die uiteindelijk gemaakt moeten worden met en door de mensen om wie het gaat. Als gebruikers van het zorgsysteem zijn wij dat allemaal.
Deze keuzes zijn geen technische keuzes. Het zijn keuzes die direct raken aan het welbevinden en aan het ervaren van zelfbepaling door mensen. Keuzes die niet alleen worden bepaald door normen en kengetallen. We staan in de zorg voor soms overweldigende opgaven. Opgaven die vragen om verbreding en verdieping vanuit individuele en gezamenlijke zin- en betekenisgeving. De huidige zorgsystemen zijn daarop nog niet goed voorbereid. Of zoals psychiater Jim van Os het in het dagblad De Morgen van 14 juli zegt: “we zijn zo gefascineerd geraakt door alles wat we kunnen meten . . dat de dimensie van zin- en betekenisgeving eruit weg gefilterd is”.
Kan dat ook anders? Wij denken van wel. Door ook onze sturing te verbreden en te verdiepen van het perspectief van 'oplossen' naar dat van 'veerkracht'. Daarvoor hoeven we het sturen op feiten en cijfers niet volledig los te laten. Het kan wel minder worden als we het verrijken met drie aanvullende vormen van sturen. Een eerste aanzet tot zo’n benadering is gegeven door Harvard hoogleraar Robert Simons in zijn HBR-artikel ‘control in an age of empowerment’ (2015)'.
Hij pleit voor vier vormen van sturen (levers) die elkaar aanvullen:
- Actief op zoek naar waar het schuurt (interactive control systems)
Ieder (maatschappelijk) systeem werkt best wel goed voor veel situaties en voor veel mensen. Vroeger of later blijkt echter dat er steeds meer situaties en steeds meer mensen zijn waarvoor het niet meer werkt. Simons pleit er niet alleen voor om deze signalen serieus te nemen, maar om er zelfs actief, gestructureerd en systematisch naar op zoek te gaan. Juist waar de ‘normen’ niet worden gerealiseerd wordt het interessant. Dit is één van de verrijkende besturingsvormen die hij voorstelt.
- Gedeelde waarden voorleven (beliefs systems)
Het wordt steeds duidelijker dat de waarde en kwaliteit van zorg niet objectief te bepalen zijn. Zij krijgen vorm in individuele en gezamenlijke zin- en betekenisgeving. Wat is welbevinden en wat draagt daar aan bij? Dit vraagt om een vaak spannende dialoog. Een dialoog die gaat over het loslaten van vertrouwde overtuigingen en het toelaten van nieuwe perspectieven. Het waarborgen van de effectiviteit en kwaliteit van deze dialoog en van de opvolging ervan is de essentie van deze tweede besturingsvorm.
- Sturen op kritische (onder-)grenzen (boundary systems)
Simons pleit ervoor om niet regels en procedures centraal te stellen, maar de onderliggende grenzen. Ondergrenzen vanuit een sociaal fundament waar we niet onder willen komen en bovengrenzen om de duurzaamheid en houdbaarheid van het systeem te waarborgen. Niet als checklist maar als gedeeld en gezamenlijk uitgangspunt voor alle betrokkenen. Dit biedt een alternatieve manier van kijken naar bestaande processen, procedures en registratie-eisen.
- Sturen op uitvoering vanuit de bedoeling (diagnostic control systems)
De inzichten vanuit de drie eerder beschreven stuur-vormen leiden tot voorgenomen acties. Acties die voortkomen vanuit betekenisgeving en die een gezamenlijk antwoord geven op ‘waar het schuurt’. Acties die vaak iets heel anders vragen dan ‘meer van hetzelfde’. De uitvoering van deze vaak dappere gezamenlijke keuzes vraagt om sturing vanuit volharding en alertheid.
Deze vier gecombineerde vormen van sturing vragen verbondenheid en nabijheid van alle betrokkenen: zorgvragers, zorgprofessionals, maatschappelijke partners, naastbetrokkenen. Dat vraagt ook om een nieuwe vorm van gezamenlijk regie voeren: niet als keten of als systeem, maar als een (deels organisch) netwerk. In één van de volgende blogs beschrijven wij hoe zo'n vorm van regie-voeren er in de dagelijkse zorgpraktijk uit kan zien. Vanuit een effectieve dialoog met minder administratieve lasten. Volg ons op LinkedIn om op de hoogte te blijven: https://www.linkedin.com/company/triple-zeven
Dit is een Triple Zeven® mini-blog. Voor meer blogs en informatie over de kunst en kunde van ontknopen, ga naar onze website: www.triplezeven.nl